Schuur verbouwen tot woning: hoe begin je eraan?

Een schuur verbouwen tot een woonruimte is best een ambitieus renovatieproject. Oude woonboerderijen bieden veel ruimte, maar vereisten vaak ook flink wat werk om ze te verbouwen naar huidige comfortnormen. Een schuur is namelijk meestal niet geïsoleerd en heeft mogelijk slechts beperkte elektriciteits-, gas- en watervoorzieningen. Een oude schuur renoveren tot woonruimte creëert wel een grote meerwaarde aan je woning, zeker als je de authentieke elementen kunt behouden. Maar hoe begin je daar nu precies aan? 

Heb ik een vergunning nodig om een schuur om te bouwen tot woning?

First things first: voor je begint te verbouwen of renoveren moet je natuurlijk weten of je een vergunning nodig hebt of niet. Voor het verbouwen of renoveren van een schuur tot een woonruimte heb je zeer waarschijnlijk een vergunning nodig. Uiteraard is elk project uniek, maar over het algemeen hebben schuren vrij ingrijpende werkzaamheden nodig om ze leefbaar te maken, en daar is een vergunning voor nodig. 

Vergunningsvrije werken zijn bijvoorbeeld gewoon onderhoud of het plaatsen van een dakkapel aan de achtergevel van je woning. Bij het ombouwen van een schuur naar een woning of gastenverblijf is het echter vaak nodig om het dak te renoveren en te isoleren en mogelijk worden er extra ramen geplaatst om meer licht binnen te laten. Dit zijn allemaal werken waarvoor een vergunning vereist is. Denk je dat je renovatiewerken toch vergunningsvrij zijn? Check dan zeker ever de regels in Bijlage II van het Besluit omgevingsrecht (Bor) en ga langs bij de gemeente voor de zekerheid. Als je een architect onder de arm neemt bij de renovatiewerken zal die meestal ook weten voor welke werkzaamheden je een vergunning nodig hebt of niet. 

Schuur verbouwen met 6% of 21% btw?

Een schuur ombouwen tot leefruimte vraagt best wat budget en dan kan het heel wat schelen of de werken aan 6% of aan 21% btw aangerekend worden. Om gebruik te maken van 6% btw moeten de verbouwings- of renovatiewerken van toepassing zijn op een privéwoning. Een vrijstaande schuur maakt niet rechtstreeks deel uit van de privéwoning en daarom zul je daar 21% btw moeten betalen. 

Bij oude hoeves is het echter vaak het geval dat er een schuur aan de privéwoning zit. Als de schuur dan gerenoveerd wordt zodat deze ook onderdeel maakt van de privéwoning, dan is de regel van 6% btw van toepassing, of toch als de woning ook voldoet aan de andere voorwaarden. De privéwoning moet namelijk minstens 10 jaar in gebruik zijn. 

Slopen of renoveren?

Een eerste keuze die je moet maken als je een schuur wilt omvormen tot woonruimte is of dat je het gebouw volledig laat slopen en een nieuwbouw plaatst of voor een renovatie gaat. Beiden hebben hun voor- en nadelen. Omdat oude schuren vaak niet (goed) geïsoleerd zijn en kleine ramen hebben, denken mensen al snel dat slopen en nieuwbouw de beste optie is. Een oude schuur heeft echter een authentiek gevoel dat je niet kan namaken met nieuwbouw. Mensen betalen ook veel geld om van die mooie houten balken in hun plafond te steken terwijl een oude schuur die vaak al heeft. 

Om een goede keuze te maken tussen slopen en renoveren zijn er een aantal dingen die je mee in overweging moet nemen. Ten eerste is er de staat van de constructie en de energetische toestand. Daarnaast kan het zijn dat het gebouw zelf een karaktervolle uitstraling heeft of misschien zelfs een emotionele waarde. Op het gebied van duurzaamheid is het ook interessanter om een schuur te renoveren in plaats van te slopen en opnieuw te bouwen. Een renovatie heeft namelijk altijd minder grondstoffen nodig en veroorzaakt beduidend minder bouwafval. 

Schuur ombouwen tot woonruimte

Een schuur ombouwen tot woonruimte kan om verschillende redenen en met verschillende doeleinden. Denk hierbij niet enkel op korte termijn, maar ook op lange termijn. Een slaapplek op zolder is nu leuk, maar op lange termijn is die trap misschien niet meer zo handig. Hieronder vind je enkele ideeën om een schuur om te bouwen tot woonruimte. 

Hoofdverblijfplaats

Heb je een mooie oude hoeve gevonden met aanpalende schuur? Dan kan je bij de renovatie de schuur en de hoeve met elkaar integreren tot woning. Je verhoogt hierbij je woningoppervlakte en creëert een meerwaarde van je woning. 

Een totaalrenovatie tot hoofdverblijfplaats is echter een groot bouwproject en je zult aan meer dingen moeten denken dan enkel een renovatie tot thuiswerkkantoor of (wo)mancave. Omdat je fulltime in de schuur zult leven, moet deze op alle vlakken in orde zijn naar de huidige comfortnormen. 

Mantelzorgwoning

Een populaire optie voor het verbouwen van een schuur naar een woonruimte is de omvorming naar een mantelzorgwoning. Een mantelzorgwoning is bedoeld voor een zorgbehoevende persoon die niet meer geheel zelfstandig thuis kan blijven wonen, maar nog niet naar een woonzorgcentrum wilt gaan. Een mantelzorgwoning heeft dan alle voorziening (en aanpassingen) zodat de zorgbehoevende toch nog zelfstandig kan blijven wonen, maar wel met de geruststelling dat hulp altijd dichtbij is. 

Thuiswerkkantoor of (wo)mancave

Tijdens de coronapandemie zijn we met z’n allen massaal gaan thuiswerken. Toen moest het en nu mag het bij veel bedrijven nog steeds. Ben jij zo iemand die de voordelen van thuiswerken heeft ingezien en graag structureel wil blijven thuiswerken? Dan kan het interessant zijn om je schuur om te bouwen naar een thuiswerkkantoor. Het voordeel van een schuur om te bouwen tot thuiswerkkantoor is dat de renovatie iets beperkter kan blijven dan wanneer je renoveert met het doeleinde om effectief te wonen in de ruimte. 

De boog moet niet altijd gespannen staan natuurlijk en ontspanning na het werk is ook belangrijk. Naast een thuiswerkkantoor kan het ook interessant zijn om een (wo)mancave in te richten in de schuur. 

Gastenverblijf

Heb je al een woning die voorziet in al je woonnoden, maar wil je toch die schuur handig benutten? Dan kan je de schuur ook renoveren tot gastenverblijf. Als je het gastenverblijf ook wilt verhuren moet je wel goed nagaan wat de geldende veiligheidsregels zijn voor commerciële verhuur. 

Werkzaamheden bij renoveren van schuur tot woonruimte

Welke werkzaamheden komen er zo allemaal kijken bij het ombouwen van een schuur tot woonruimte? Uiteraard hangt dat af van wat voor soort woonruimte je in gedachten hebt, maar er zijn wel enkele algemeenheden die altijd van belang zijn. 

Constructie

Uiteraard is het belangrijk dat de schuur in de eerste plaats constructief stevig in elkaar zit. Zeker bij oude schuren is dit niet altijd het geval. Het houten dak van een schuur kan er erg mooi uit zien aan de buitenkant, maar bevat misschien wel houtworm of houtrot. Laat de constructie en zeker het dak dus goed controleren door een professional. Zit er toch iets niet goed aan de constructie? Pak dat dan eerst aan voor je aan de rest van de renovatie begint. 

In deze fase van de verbouwing controleer je ook best op onzichtbare problemen zoals schimmel, vocht en asbest. De combinatie vocht en hout zorgt altijd voor problemen, dus wees hier extra attent op. Check ook de waterleiding en elektriciteit aangezien deze mogelijk niet aan moderne standaarden voldoen. 

Ramen en deuren

Een schuur is meestal gebouwd als opslagruimte of huisvestiging voor dieren. Het heeft dus niet dezelfde logische indelen als een huis. Zeker op het gebied van deuren en ramen is een schuur vaak niet ideaal als woonruimte. Oude schuren hebben grote deuren en kleine ramen, terwijl het voor een woonhuis net interessanter is om dat omgekeerd te doen. Grote ramen laten veel licht binnen en kleine deuren zijn beter om de warmte binnen en buiten te houden. Het omvormen van een oude deur naar groot raam kan dan een leuk idee zijn. 

De meeste schuren hebben uiteraard ook geen dakramen. Wens je bijvoorbeeld een zolderruimte te gebruiken als slaapkamer, dan kan het handig zijn om ook enkele dakramen te installeren om zo meer licht in de ruimte binnen te halen. Ga je echter voor een open loft look met hoge plafonds? Dan zijn dakramen waarschijnlijk niet nodig. 

Isolatie

Eens het gebouw constructief stevig in elkaar zit, is het tijd om te isoleren. Oude schuren dienden vroeger vaak als opslagplaats of verblijfplaats voor dieren. Isolatie was daarbij niet zozeer van belang waardoor de meeste schuren niet of slecht geïsoleerd zijn. Hoewel het gezellig is om onder een dekentje te kruipen in de winter, niemand wil constant koud lijden in zijn woning. Met de huidige gas- en energieprijzen is het trouwens onbetaalbaar om een slecht geïsoleerde woning te verwarmen. 

Denk bij het isoleren van een schuur aan alle soorten isolatie: dakisolatie, muurisolatie en vloerisolatie. Er gaat veruit de meeste warmte verloren door het dak. Een niet-geïsoleerd dak is verantwoordelijk voor een warmteverlies van maar liefst 30%. Vergeet echter ook niet de gevel en de vloer. Een gevel heeft een gemiddeld warmteverlies van 18% en een vloer gemiddeld 16%. Ramen en deuren zijn ook verantwoordelijk voor zo’n 12% warmteverlies. De rest gaat voornamelijk via ventilatie.

Tips voor het renoveren van een schuur

Het renoveren van een schuur is best een groot bouwproject. Hieronder volgen enkele tips om de renovatie vlotter te laten verlopen en er voor te zorgen dat je niet voor onaangename verrassingen komt te staan

Een duidelijk plan van een pak

Een renovatie is een groot project waarbij verschillende spelers komen kijken. Een goed plan van aanpak is dan ook onmisbaar. Begin met het definiëren van het doel: welke functie heeft de renovatie? Een mantelzorgwoning heeft namelijk andere noden dan een thuiswerkkantoor of gastenverblijf. De exacte keuze van de tegels in de badkamer hoef je nog niet meteen vast te leggen, maar waar welke kamer komt, hoe je gaat verwarmen en wat voor soort stijl van afwerking je wilt zijn toch wel belangrijke zaken om vooraf vast te leggen. 

Eens het doel vastligt is het tijd om een planning op te stellen. Een renovatie gebeurt in het beste geval volgens een logische planning waarop verschillende werkzaamheden elkaar opvolgen. De tegelzetter komt namelijk niet voor loodgieter. Wees realistisch in je planning. De kans is erg groot dat er minstens een onderdeel vertraging op loopt. Bouw dus ook wat buffertijd in. 

Stel een budget op

Renoveren kost geld. Eens je een duidelijk plan van aanpak hebt opgemaakt weet je ook exact welke werkzaamheden er nodig zijn tijdens de renovatie. Hoe gedetailleerder de planning, hoe specifieker je een budget kunt opmaken. Vraag verschillende offertes aan bij aannemers en vergelijk deze goed. Controleer op achterpoortjes en extra meerkosten. Vergeet ook niet te controleren of er misschien premies of subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken. Zeker voor het energiezuinig maken van een woning bestaan er enkele interessante premies die de financiële last toch wat kunnen drukken. 

De realiteit is helaas ook dat het bijna altijd meer geld kost dan eerst gedacht. Dit omdat een renovatie vaak onverwachte problemen aan het licht brengt. Voorzien dan ook een “worst case” scenario noodfonds. Gaat alles volgens plannen en heb je het noodfonds niet nodig? Super! Dan kan je jezelf trakteren op iets leuks om de afronding van de renovatie te vieren of het noodfonds gewoon opzij zetten voor andere noodgevallen. 

Zelf doen of professionals inschakelen? 

Er zijn zeker werken die je zelf kan doen, maar als het om de totaalrenovatie van een schuur gaat, dan schakel je best ook enkele professionals in. Het inschakelen van experten is op korte termijn een meerkost, maar het bespaart je een hoop stress en tijd achteraf. Een foutje is ook snel gebeurd en dan verdampt de besparing die je hebt gecreëerd door het zelf te doen als sneeuw voor de zon. 

Onderschat de impact van een totaalrenovatie ook niet. Er steekt ongelofelijk veel tijd in en vereist best veel specifieke kennis. Als je tijdens de renovatie ook nog eens aangepast moet wonen, dan kan dit best veel druk leggen op je mentale toestand en/of je relatie. Niemand woont namelijk graag in een bouwwerf waar je altijd op meer werk kijkt. Door je renovatie (gedeeltelijk) uit handen te geven aan een specialist, gaat het sneller vooruit en moet je je minder zorgen maken om praktische dingen. 

Overweeg een architect onder de arm te nemen

Bij grote renovatieprojecten is het mogelijk verplicht om een architect in te schakelen. Is het niet verplicht bij jouw renovatie, dan is het toch de moeite om te overwegen om een architect in te schakelen. Architecten zijn experts in het efficiënt gebruiken van ruimte en hebben vaak handige tips en tricks om de authentieke sfeer van een gebouw in de verf te zetten. 

Conclusie

Voor je aan de renovatiewerken begint, is het belangrijk om na te gaan of je een vergunning nodig hebt of niet. Dit kan je doen door Bijlage II van het Besluit omgevingsrecht (Bor) te consulteren of door navraag te doen bij je gemeente. Een architect is ook goed op de hoogte van voor welke werkzaamheden je een vergunning nodig hebt. 

Maak eerst de keuze of je de schuur wilt slopen en nieuwbouwen of grondig wilt renoveren. Beiden hebben hun voor- en nadelen. Je kan een schuur renoveren tot volwaardige hoofdverblijfplaats, mantelzorgwoning, thuiswerkkantoor, (wo)mancave of gastenverblijf. Een totaalrenovatie bestaat meestal uit constructiewerken, het (ver)plaatsen van ramen en deuren en het goed isoleren van het gebouw. 

Voor je begint aan de renovatie van een schuur tot woning is het belangrijk om eerst een duidelijk plan van aanpak op te stellen. Stel een duidelijk doel voor ogen en beschrijf de werkzaamheden. Maak vervolgens een realistische planning op. Daarnaast is het budget ook van belang. Voorzie hierbij ook steeds een “worst case” scenario noodfonds.